Chuyện phiếm tối Chủ Nhật

Cuối cùng hôm mùng 5 Tết cũng đưa mẹ đi xem bói ở Hàng Quạt. Lý luận phản đối mãi mẹ chả nghe với lại cũng tò mò đi xem ở chỗ nổi tiếng một lần xem thế nào. Hoá ra Hàng Quạt cắt ngang ngay bên tay phải của Lương Văn Can đối diện Jazz Club. Bây giờ mới biết Hàng Quạt bán đồ cúng lễ, chướng đỏ đám ma vân vân. Nghĩ thầm xem bói ở phố này hợp lý phết. Đến ngõ nhà bác đấy nhìn từ ngoài vào đã thấy một bàn thờ cao cao đèn đỏ khói nhang. Lúc đấy nghĩ ngay đến cảnh đền của bà xem bói Phương Thanh đóng trong ‘Nụ hôn thần chết’. Nói chung từ trước đến giờ mình chả tin mấy cái bói toán, thái độ lúc nào cũng tưng tửng dù đôi lúc thấy một số cái đặc trưng của tuổi này tuổi kia có vẻ đúng, mấy cái cung này cung kia nữa – nhưng dù sao thì đấy cũng chỉ là một số trường hợp thôi mà, với lại nhiều người tin mấy cái đấy rồi tự ám vào người vào đầu rồi sống theo như thế bảo sao chả giống. Tóm lại thì thuyết phục mình tin mấy cái này cũng khó như thuyết phục mẹ không tin vậy. Nếu như mình không tin mới 20 năm thì mẹ đã tin được gần 50 năm rồi cơ mà.

Nhưng bao giờ cũng thế, không phải cứ tin, cứ muốn, cứ thích là được bởi vì hoàn cảnh mới là cái điều khiển con người giỏi hơn cả con người điều khiển chính mình, thế mới có câu ‘hoàn cảnh xô đẩy’. Nói là tin mấy cái bói toán tử vi thế thôi nhưng mẹ thật ra cũng rất duy tâm và thực tế; vẫn hay nói là ‘phú quý sinh lễ nghĩa’ khi mấy nhà hàng xóm mỗi ngày rằm hoá vàng rất nhiều - đồ để đốt chất cao như núi, lửa cao ngùn ngụt, tàn nhang bay lên tận tầng 3 nhảy múa trong phòng mình. Bởi vì hoàn cảnh không cho mẹ có đủ tiền bạc và thời gian để đầu óc cho dù có phần muốn và tin, để xem bói thường xuyên – số lần xem từ xưa đến giờ chắc chỉ đếm trên đầu ngón tay. Thỉnh thoảng mẹ xem bài tây của một bác đánh phấn son dầy cộp hay đi bộ ở khu nhà mình. Mẹ cũng chả đi lễ chùa này chùa khác khắp nơi bao giờ. Hồi mình học lớp một mẹ đi chùa Hương một lần. Còn đâu mấy năm gần đây Tết thì hai mẹ con sang chùa Vua ở ngay đối diện nhà.

Hôm qua sang chùa với mẹ từ chiều lúc trời còn sáng, hội cờ người vừa tan nhưng cờ bàn vẫn còn tấp nập. Tết năm nào chùa cũng thi đấu cờ người lẫn cờ bàn rất chuyên nghiệp nên quanh năm suốt tháng nhiều anh, chú với bác ở khu nhà mình chơi cờ tướng với nhau từ sáng đến chiều ở các hàng nước. Hàng nước cạnh hàng phở nhà bác Hà lúc nào cũng có ít nhất một bàn cờ, hai người chụm đầu vào đánh và một vài người xung quanh ngồi xem. Thi thoảng mọi người cũng chơi ở hàng nước nhà ông Đồng Liên nữa. Mọi người vẫn hay gọi ông là ‘cô đồng’ nhưng mẹ vẫn hay gọi là ‘ông đồng Liên’ nên mình cũng quen mồm. Năm nay sang chùa mình không cầu xin một điều gì cụ thể như hồi mấy năm trước cả, chỉ xin ba điều cho mình, bạn bè và họ hàng: sức khoẻ, tâm bình an và lao động chăm chỉ để có niềm vui mỗi ngày. Chính xác như thế luôn đấy. Nhớ Tết hồi lớp 9 hình như là lần đầu tiên sang chùa với mẹ mình còn cầu xin các thứ cho đứa mình thích hồi đấy chứ, hồn nhiên thật.

…

Đọc và hiểu thêm về đạo phật hiện đại (‘Giận’, ‘Quyền lực đích thực’, ‘Thả một bè lau – truyện Kiều dưới cái nhìn Thiền quán’ của Thích Nhật Hạnh, rồi một ít của Ayya Khema, Osho,…) giúp tâm tư, tình cảm và tư tưởng vững vàng hơn nhiều. Đạo phật hiện đại kết hợp với tâm lý học thật sự khiến mình thấy rất chặt chẽ, khoa học và vì thế rất thuyết phục và đúng đắn. Đọc để biết không phải cứ ở chùa mới có thể tu và nên tu. Nhưng ngẫm nghĩ ra thì tu ở ngoài mới khó vì có nhiều cám dỗ chứ ở chùa có quá nhiều ‘điều kiện’ để không nóng tính, để tĩnh tâm, để làm việc thiện vân vân.

Ở chùa có nhiều cây xanh và được thở không khí trong lành nên tâm thanh thản hơn - Ở ngoài toàn khói bụi tắc đường còi kêu inh ỏi, hay trong công sở với cửa hàng thì toàn điều hoà chứa đầy cúm gà, cúm người ba chấm. Ở chùa các sư đã tu lâu hay những người mới tu thì cũng đều hướng thiện - Ở ngoài người ta còn ganh ghét đố kị lừa lọc dối trá làm hại nhau. Chúa dậy khi ai tát con má bên phải hay trái thì đưa má còn lại cho người ta tát nốt, nhưng được thế nếu không tu lâu ngày chắc cũng phải bị…phong châm kim không thấy đau vì bình thường không tát lại chắc cũng phải chửi thề…sau lưng nếu đứa tát mình là đầu gấu.

Ở chùa tự trồng rau quả thiên nhiên và để phát triển tự nhiên chứ không như ở ngoài bón phân tăng trưởng ăn xong bệnh tật đầy mình. Ở chùa ăn chay chứ không ăn thịt nhiều như ở ngoài để mà bị Gout. Đọc đạo phật để biết miếng ăn cũng ảnh hưởng đến tâm tính người ta. Ăn rau quả mát mẻ tính khí cũng dễ chịu lành lặn, ăn thịt bò điên hay quả trứng của con gà công nghiệp bị nhốt trong khung sắt bé xíu cũng dễ làm người ta nóng nầy và điên theo. Không chỉ thức ăn, mỗi một lựa chọn của con người trong cuộc sống đều có ảnh hưởng lành và không lành đến tâm tính và hành động, lối sống của con người đấy: phim ảnh, từ ngữ, truyện, nhạc vân vân.

Ví dụ như bị nghe nhạc vàng (của Tet-su và hàng xóm) mình thấy nẫu hết cả ruột chả làm được gì. Thế nên hồi xưa chiến tranh người ta cấm nhạc uỷ mị cũng đúng nhỉ. Mình mà làm bộ đội nghe nhạc vàng xong chắc chạy ra ôm địch mà mếu mất. Mà đạo Phật đề cao tình thương yêu, yêu một cách có hiểu biết với thứ và với người mình yêu chứ không phải là một cảm xúc nhất thời đến rồi đi. Bảo là cố để hiểu rồi thương yêu địch nghe sao mà khó bởi thế nên đến giờ vẫn còn chiến tranh vì những người chỉ đạo mấy cuộc chiến tranh còn đang bận nghĩ đến quyền lực, tiền bạc và để những cái đấy điều khiển họ. Giống như người nghiện bị điều khiển bởi ma tuý, rượu bia, gái gú/ trai mú, cờ bạc, game online, thức ăn, vân vân. Chắc ai cũng nghiện một cái gì đấy và để cái đấy điều khiển mình. Kể cả ‘nghiện’ một cái tốt đi chăng nữa có lẽ cũng nên cố cân bằng và để tâm đến sức khoẻ thể xác, tinh thần rồi người thân của mình nữa…

Rồi ở ngoài bây giờ máy móc nhiều quá nên con người lười biếng. Hiện đại quá nên hại điện và hại người. Nhưng bây giờ ai chả dùng di động máy tính nhỉ, sư trẻ chắc cũng thế. Dù sao vấn đề là dùng như một phương tiện khác với bị lệ thuộc vào nó đến mức một ngày không có mạng hay máy tính, di dộng là rồ lên. Thỉnh thoảng viết thư tay cho nhau hay đấy chứ. (Ở Blue Angel chỗ Trần Quốc Toản có giấy viết thư xinh cực, mười nghìn một túi có cả phong bì.) Mà nhìn chung thì vì xa quá không thể gặp nhau mới phải dùng mạng với điện thoại chứ ‘trăm nghe không bằng một thấy’ mà, yêu quý nhau thì gặp nhau đi chơi nói chuyện đi cho nó lành. Bỏ Facebook, Yahoo Messenger đi thấy sống thật sự được nhiều hơn. Hà Nội quá đẹp và thú vị để ngồi máy tính quá nhiều. Mà ở đâu cũng sẽ có những ngóc ngách và con người hay ho để sống offline nhiều hơn chứ. Cần liên lạc thì đã có điện thoại với email mà. Yahoo 360 tuy chập mạch nhưng tình cảm hơn Facebook nhiều, vì nó là blog, là tâm sự. Facebook cứ như một bà già đau khổ với các status than thở, như robot với cái nút ‘like’; nói chung thử không dùng FB và chạy ra công viên, thư viện, nhà sách, trung tâm văn hoá, hàng đĩa, thư viện phim chơi đi, bạn sẽ thích ngay mà!

…

Một trong những điều mình đã và vẫn đang cần phải học để thấy một trong những sự khác nhau rất lớn giữa quan niệm Á Đông và phương Tây là sự tôn trọng thiểu số. Nói cụ thể ở Việt Nam thuộc về thiểu số tức là sai, lập dị, điên, thần kinh, bệnh hoạn; là bị phản đối, chê, mắng, khinh, xa lánh vân vân. Ở nhiều nước phương Tây người ta tôn trọng cá nhân và sự tự do cũng như là tự do cá nhân hơn nên những trường hợp thiểu số vẫn có được một sự chấp nhận nhất định, có lẽ cũng vì chủ nghĩa cá nhân ở phương Tây cao hơn nên nói đúng hơn có lẽ đó là cái suy nghĩ mày là mày, tao là tao, tao lo cho tao chưa xong thì hơi đâu đi để ý quan tâm soi mói mày làm gì.

Nên nhìn từ một góc nào đấy người phương Tây lại thấy phương Đông, hay cụ thể là người Việt Nam sống tình cảm hơn. Nhưng rồi cái gì cũng lại có hai mặt của nó, mặt kia của sự quan tâm hay tình cảm của người Việt nhiều khi lại là sự soi mói vô duyên mà chả giúp được gì, rất thiếu tôn trọng cá nhân và riêng tư của người khác mà chả thấy tình nghĩa đâu cả, đơn thuần chỉ là cái sự tò mò cố hữu đã ăn vào máu thịt. Nhiều lúc thấy bực mình. Nhưng xét cho cùng liệu có phải ở đâu cũng thế và nói cho dễ hình dung thì ngay một cá nhân cũng không khác thế. Bởi đơn giản những cái gì thuộc về thói quen có sức mạnh ghê gớm khó thay đổi, đấy là nói về các thói quen về hành động, như tật ấy. Còn về tư tưởng tiếng Anh có một từ là ‘stereotype’, tiếng Việt là ‘đổ đồng’ nhỉ. Hay là ‘prejudice’ – ‘thành kiến’/ ‘định kiến’. Hay là áp đặt…

Hôm trước xem Milk Harvey, xem xong mình càng nghĩ thoáng hơn về chuyện đồng tính, một chủ đề vẫn còn nhạy cảm ở các nước phương Đông và Việt Nam. Harvey nói đồng tính không phải là một lựa chọn mà là họ sinh ra đã như thế, bố mẹ họ thẳng tính (straight) – giới tính bình thường, thầy cô họ thẳng tính, bạn bè xung quanh họ thẳng tính, như vậy không thể nói là họ sẽ lây đồng tính cho người khác được bởi vì họ cũng không lây từ ai cả - vì thế chả có lý gì họ lại không được đối xử công bằng như những người khác cả. Đấy là những lập luận của Harvey vào những năm 70 để tranh quyền tham cử nắm chính quyền ở Mỹ. Có một cái thấy đúng, nói đại loại và nôm na là chưa thử thì đừng có to mồm, kiểu đấy…

Hôm nay vừa xem phim tài liệu ‘Love man, Love woman’ của chị Thi làm về một và một vài thầy đồng, hay vẫn hay gọi là đồng cô, ở Hà Nội. Nhân vật chính trong phim của chị Thi khá đặc biệt, theo phim thì là một thầy đồng nổi tiếng nhất Hà Nội, đã từng là một thầy giáo dạy ở một trường cấp ba và cá nhân mình thì từ đầu phim đã thấy bác này trông rất con trai à đàn ông, chỉ có cái giọng là đúng kiểu lên đồng lên bóng thôi. Rồi đến giữa phim thì bác đấy tâm sự là hồi 15 tuổi bị một ông lạm dụng, lúc đầu thấy sợ rồi sau thấy thích rồi ‘bị lây bệnh’ rồi sau đấy lại ‘lây’ cho những người khác. Rồi khi còn trẻ bác bị bệnh (?) nặng chữa thuốc không khỏi (?) người nhà đưa đi lên đồng thì khỏi (?!?!!). Đến đây thì cảm thấy bác này cả giới tính lẫn nghề nghiệp đều là do ‘hoàn cảnh xô đẩy’, hay cụ thể hơn là do một ông nào đấy và người nhà xô đẩy!? Mọi chuyện đã khác nếu như bản thân bác ý đã mạnh mẽ hơn trước sự dụ dỗ của ông nào đấy và người nhà không chữa bệnh cho bác bằng cách lên đồng lên bóng? Mọi chuyện có thể đã khác nếu bác đã để tâm thật sự để yêu một người phụ nữ nào đấy chứ không phải cứ yêu những người đồng giới như một thói quen; và chỉ lấy một người phụ nữ theo sự gán ghép của gia đình chứ không phải có tìm hiểu làm bạn và có tình yêu thật?

Xem cả phim cứ thấy buồn buồn cho bác này vì cảm thấy từ những lời tâm sự là bác ý không thật sự muốn thế, không kể cái phần vì phải trốn tránh xã hội mà quan trọng hơn là ở chính bác ý, hơn 50 tuổi rồi, mà vẫn không hoàn toàn thoải mái với lựa chọn giới tính của mình. Vì cho dù bác ý nói “tại sao tôi lại muốn ‘chữa’ khi mà tôi vẫn tìm thấy tình yêu, tìm thấy niềm vui” nhưng rồi lại nói “mỗi khi đêm về tôi thấy buồn vì không có bạn”…Nghĩ đi nghĩ lại thì giới tính có lẽ vẫn là một chuyện khó nói, trừ những trường hợp cha sinh mẹ đẻ ra đã có hình thức và nội dung không là một giới, những trường hợp còn lại bao nhiêu phần là do hormone, bao nhiêu phần là do xã hội, cái nào mạnh hơn, liệu có thể dùng cả tác động sinh lý lẫn tâm lý để thay đổi giới tính trong đầu và trong cơ thể của một người? Chưa tìm hiểu đủ sâu về cái này để đưa ra câu trả lời cho câu hỏi về chủ đề giới tính này nhưng mình nghĩ ít nhất mỗi người nên tự cho mình cái quyền được tự do, ‘tự’ là một mình mình, chính bản thân mình, con người mình tự do trải nghiệm, để rồi tự do lựa chọn, tự do quyết định, trong mọi chuyện.

Bởi vì có lẽ tự thân tự do là con đường đúng đắn nhất giúp mỗi con người đến gần hơn với hạnh phúc của chính mình. Nhưng đồng thời có lẽ cũng cần phải biết trân trọng, yêu quý và nắm giữ lấy hạnh phúc hiện tại của mình chứ đừng ‘đứng núi này trông núi nọ’. Nhưng phải là hiểu và trân trọng thật sự, trân trọng với sự hiểu biết và yêu quý chứ không phải là ‘bằng lòng’; vì ‘bằng lòng’ cứ như là ‘phải bằng lòng’ vậy; nếu còn ‘phải’ cố thì có thể sẽ tìm thấy hạnh phúc ở nơi khác thoải mái hơn cái sự ‘phải bằng lòng’ đấy. Mỗi người chỉ sống có một lần tại sao lại phải nhín nhường, chịu nhịn khổ sở vậy, vì ai và vì gì thế? Tuy nhiên nói thì bao giờ cũng dễ, thực tế nhiều khi khó hơn nhiều bởi thế mới có những người đặc biệt, số ít, nổi trội, dám nghĩ, dám làm, dám thất bại. Còn số đông chúng ta cứ để ‘hoàn cảnh xô đẩy’, không phải vì thất bại, bới những người thành công tự lực, thật sự và xuất chúng còn thất bại nhiều hơn, mà bời vì không dám đứng lên sau thất bại. Viết ra mới dễ làm sao, hãy cố thực hiện em nhé.

…

Hoá ra bác đấy bói bài Tây. Nói chung thì nhà mình chả có ai tin vào bói toán quá, ai cũng bảo là xem cho vui thôi. Bởi vì bói nói sẽ ‘gặp lành’ mà ‘ở ác’ thì làm sao ‘gặp hiền’ được. Mình rất thích câu ‘Duyên là do trời, còn số là do mình quyết định’. Thiên thời, địa lợi khiến nguời này gặp nguời kia nhưng ‘nhân hoà’ mới là yếu tố quan trọng và mang tính quyết định nhất. Có duyên gặp nhau, có may ở gần nhau nhưng bản tính chả hợp nhau thì cái thiên thời địa lợi đấy chỉ làm cho các ‘nhân’ làm khổ lẫn nhau mà thôi.

Không biết có nhiều người nhầm không nhưng từ bé đến trước khi đọc đạo Phật mình đã vẫn cứ tưởng tất cả những nghi thức lễ nghĩa khác ở Việt Nam mà không phải đạo Chúa đều là đạo Phật hoá ra có những nghi thức chỉ là phát sinh mà có thể gọi là ‘mê tin dị đoan’ mà bản chất chả có tính Phật. Như những gì mình cảm thụ được từ những cái đã đọc thì đạo Phật đề cao nhất là tình thương và sự tự do không để tâm tư, tình cảm hay con người mình làm nô lệ cho bất kì thứ gì hay ai cả. Yêu là phải thấy hạnh phúc và đem lại hạnh phúc cho người mình yêu – cha mẹ, con cái, bạn bè, người yêu, vợ chồng. Yêu là thấy tự do trong sự gắn bó. Thứ tình yêu nào cũng vậy, phải đến từ sự hiểu và biết, để thương và yêu, thật sự.

Mà có lẽ bất cứ một Đạo chính nghĩa nào cũng vậy, muốn dậy người ta sống có tình, có nghĩa và làm việc thiện cho bản thân và chia sẻ, cứu giúp người khác để tâm thanh thản và có hạnh phúc. Bởi vì, hạnh phúc chỉ thật sự khi được chia sẻ. (Happiness is true only when shared - Into the Wild 2007)

Hà Nội, 21.02.2010.

Documentary: Love Man, Love Woman (Vietnamese, subtitle: English) part 4 of 7